Zamek Niesytno w Płoninie: Zamek na podpałkę...

Zamek Niesytno wiosną 2010 roku to obraz nędzy i rozpaczy. Pierwszą niespodzianką jest brak dojazdu do bramy. Na drodze prawdziwy śmietnik, leżą stare dywany, jakaś folia, gałęzie. Następny widok, jaki czeka odwiedzających, to ogołocony z drzew budynek bramny – zdjęcie w nagłówku strony można uznać za archiwalne. Jedyną nowością jest przyczepiona do drzewa tabliczka z napisem „Nieupoważnionym wstęp wzbroniony”, ale na pierwszy rzut oka widać, że nikt się tym nie przejmuje. Zniknęła większość metalowego ogrodzenia – przypuszczalnie sprzedano je na złom. Na dziedzińcu leżą przygotowane do wyniesienia drzwi wyrwane gdzieś w ruinach pałacu, a zaraz obok sterta drzewa, ten widok sprawia że chyba nikt nie ma wątpliwości co czeka te drzwi. Dodatkowo wszędzie walają się połamane ramy okien, a z budynku bramnego „wyparował” dach (nie było go już rok wcześniej). W przejściu bramnym pałacu wystają pręty zbrojeniowe stropów, prawdopodobnie wkrótce zostaną przycięte i wyniesione na złom. Na elewacji straszy pęknięta ściana, nie wiadomo czy została celowo rozkuta (widoczna jest pustka), czy rozpadła się sama. Elementy drewniane, już niedługo posłużą jako podpałka w którymś z miejscowych pieców, ale ciężko powiedzieć do czego mogą się przydać resztki schodów i inne fragmenty kamieniarki, również przygotowane do wyniesienia. Niestety zniknęły również resztki windy w jednym ze skrzydeł pałacu, jeszcze rok temu wydawało się że jest to niemożliwe, ponieważ chodzenie po zawalonych sklepieniach grozi w najlepszym przypadku kalectwem, a jednak ktoś zaryzykował i zapewne spieniężył jeden z niewielu ocalałych fragmentów wyposażenia w składnicy złomu. Tylko zamek wydaje się być bezpieczny, bo chronią go skały i sprawia wrażenie niedostępnego. To tylko złudzenie, bo nawet tam widać połamane drzewa i sterty śmieci. Wychodząc z zamku, notabene przebywanie na jego terenie jest nielegalne, pozostawała nadzieja, że to może początek porządkowania ruin. Szybko zostaje rozwiana – po oddaleniu się na bezpieczną odległość z dziedzińca wychodzi człowiek, który niesie drewno na podpałkę do swojego domu.

Dlaczego tak się dzieje i nikt nic z tym nie robi ? Czy nie ma żadnych możliwości uratowania zamku ? Nic bardziej mylnego.

Przepisy prawa budowlanego są jasne i czytelne:

Art. 2. Przepisy ustawy (prawo budowlane) nie naruszają przepisów odrębnych,
a w szczególności:
(…)o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami —
w odniesieniu do obiektów i obszarów wpisanych
do rejestru zabytków oraz obiektów i obszarów
objętych ochrona konserwatorska na podstawie
miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego.(…)
Rozdział 6
Utrzymanie obiektów budowlanych
Art. 61. Właściciel lub zarządca obiektu budowlanego
jest obowiązany utrzymywać i użytkować obiekt
zgodnie z zasadami, o których mowa w art. 5 ust. 2.
Art. 62. 1. Obiekty powinny być w czasie ich użytkowania
poddawane przez właściciela lub zarządcę:
1) okresowej kontroli, co najmniej raz w roku, polegającej
na sprawdzeniu stanu technicznego:
a) elementów budynku, budowli i instalacji narażonych na szkodliwe wpływy atmosferyczne
i niszczące działania czynników występujących
podczas użytkowania obiektu.(…)
(…)
3.Właściwy organ — w razie stwierdzenia nieodpowiedniego
stanu technicznego obiektu budowlanego
lub jego części, mogącego spowodować zagrożenie: życia lub zdrowia ludzi, bezpieczeństwa mienia bądź środowiska — nakazuje przeprowadzenie kontroli,
o której mowa w ust. 1, a także może żądać przedstawienia
ekspertyzy stanu technicznego obiektu lub
jego części.(…)
Art. 66. 1. W przypadku stwierdzenia, że obiekt budowlany:
1) jest w nieodpowiednim stanie technicznym albo
2) jest użytkowany w sposób zagrażający życiu lub
zdrowiu ludzi, środowisku lub bezpieczeństwu
mienia, albo
3) powoduje swym wyglądem oszpecenie otoczenia
— właściwy organ nakazuje, w drodze decyzji, usunięcie stwierdzonych nieprawidłowości, określając termin wykonania obowiązku.
2. W decyzji, o której mowa w ust. 1 pkt 1 i 2, właściwy
organ może zakazać użytkowania obiektu budowlanego
lub jego części do czasu usunięcia stwierdzonych
nieprawidłowości.
Art. 67. 1. Jeżeli nieużytkowany lub niewykończony
obiekt budowlany nie nadaje się do remontu, odbudowy
lub wykończenia, właściwy organ wydaje decyzję nakazującą właścicielowi lub zarządcy rozbiórkę tego obiektu i uporządkowanie terenu oraz określającą
terminy przystąpienia do tych robot i ich zakończenia.
2. Przepisu ust. 1 nie stosuje się do obiektów budowlanych
wpisanych do rejestru zabytków.
3. W stosunku do obiektów budowlanych niewpisanych
do rejestru zabytków, a objętych ochroną konserwatorska
na podstawie miejscowego planu zagospodarowania
przestrzennego, decyzję, o której mowa
w ust. 1, właściwy organ wydaje po uzgodnieniu z wojewódzkim
konserwatorem zabytków.
4. Wojewódzki konserwator zabytków jest obowiązany
zająć stanowisko w terminie 30 dni. Niezajęcie
stanowiska w tym terminie uznaje się za uzgodnienie.
Art. 69. 1. W razie konieczności niezwłocznego
podjęcia działań mających na celu usunięcie niebezpieczeństwa
dla ludzi lub mienia, właściwy organ zapewni,
na koszt właściciela lub zarządcy obiektu budowlanego,
zastosowanie niezbędnych środków zabezpieczających.
2. Do zastosowania, na koszt właściciela lub zarządcy,
środków przewidzianych w ust. 1 są upoważnione również organy Policji i Państwowej Straży Pożarnej. O podjęciu tych działań organy te powinny
niezwłocznie zawiadomić właściwy organ.
Art. 70. 1. Właściciel, zarządca lub użytkownik
obiektu budowlanego, na którym spoczywają obowiązki
w zakresie napraw, określone w przepisach odrębnych lub umowach, są obowiązani w czasie lub
bezpośrednio po przeprowadzonej kontroli stanu technicznego obiektu budowlanego lub jego częśći usunąć stwierdzone uszkodzenia oraz uzupełnić braki,
które mogłyby spowodować zagrożenie życia lub
zdrowia ludzi, bezpieczeństwa mienia lub środowiska,
a w szczególności katastrofą budowlaną (…)

Więcej szczegółów zainteresowani mogą znaleźć w ustawie Prawo Budowlane, a przedstawione wyrywkowo artykuły są chyba czytelne i nie pozostawiają wątpliwości.

Ustawa o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami również precyzuje jasno:

Art. 4. Ochrona zabytków polega, w szczególności,
na podejmowaniu przez organy administracji publicznej
działań mających na celu:
1) zapewnienie warunków prawnych, organizacyjnych
i finansowych umożliwiających trwałe zachowanie
zabytków oraz ich zagospodarowanie i utrzymanie;
2) zapobieganie zagrożeniom mogącym spowodować
uszczerbek dla wartości zabytków;
3) udaremnianie niszczenia i niewłaściwego korzystania
z zabytków;
4) przeciwdziałanie kradzieży, zaginięciu lub nielegalnemu
wywozowi zabytków za granicę;
5) kontrolę stanu zachowania i przeznaczenia zabytków(…)
Art. 5. Opieka nad zabytkiem sprawowana przez jego
właściciela lub posiadacza polega, w szczególności,
na zapewnieniu warunków:
1) naukowego badania i dokumentowania zabytku;
2) prowadzenia prac konserwatorskich, restauratorskich
i robot budowlanych przy zabytku;
3) zabezpieczenia i utrzymania zabytku oraz jego otoczenia
w jak najlepszym stanie;
4) korzystania z zabytku w sposób zapewniający trwałe zachowanie jego wartości
5) popularyzowania i upowszechniania wiedzy o zabytku
oraz jego znaczeniu dla historii i kultury.(…)
Art. 49. 1. Wojewódzki konserwator zabytków może
wydać decyzję nakazującą osobie fizycznej lub jednostce
organizacyjnej posiadającej tytuł prawny do korzystania
z zabytku wpisanego do rejestru, wynikający z prawa
własności, użytkowania wieczystego, trwałego zarządu
albo ograniczonego prawa rzeczowego lub stosunku zobowiązaniowego,
przeprowadzenie prac konserwatorskich
lub robot budowlanych przy tym zabytku, jeżeli ich
wykonanie jest niezbędne ze względu na zagrożenie
zniszczeniem lub istotnym uszkodzeniem tego zabytku.
2. Wykonanie decyzji nakazującej przeprowadzenie
prac konserwatorskich lub robot budowlanych przy zabytku
nieruchomym nie zwalnia z obowiązku uzyskania
pozwolenia na budowę albo zgłoszenia, w przypadkach
określonych przepisami Prawa budowlanego.
3. W przypadku wykonania zastępczego prac konserwatorskich
lub robot budowlanych przy zabytku
nieruchomym wojewódzki konserwator zabytków wydaje
decyzję określająca wysokość wierzytelności
Skarbu Państwa z tytułu wykonania zastępczego tych
prac lub robot, ich zakres oraz termin wymagalności tej
wierzytelności.
4. Wierzytelność Skarbu Państwa z tytułu wykonania
zastępczego prac konserwatorskich lub robot budowlanych
przy zabytku nieruchomym podlega zabezpieczeniu
hipoteka przymusowa na tej nieruchomości,
na wniosek wojewódzkiego konserwatora zabytków,
na podstawie decyzji, o której mowa w ust. 3. Jeżeli
nieruchomość nie posiada księgi wieczystej, zabezpieczenie
może być dokonane przez złożenie wniosku i decyzji
do zbioru dokumentów.
Art. 50. 1. W przypadku wystąpienia zagrożenia dla
zabytku ruchomego wpisanego do rejestru, polegającego
na możliwości jego zniszczenia, uszkodzenia, kradzieży, zaginięcia lub nielegalnego wywiezienia za granicę,
wojewódzki konserwator zabytków może wydać decyzję
o zabezpieczeniu tego zabytku w formie ustanowienia
czasowego zajęcia do czasu usunięcia zagrożenia.
(…)
3. W przypadku wystąpienia zagrożenia dla zabytku
nieruchomego wpisanego do rejestru, polegającego
na możliwości jego zniszczenia lub uszkodzenia,
starosta, na wniosek wojewódzkiego konserwatora zabytków,
może wydać decyzję o zabezpieczeniu tego zabytku
w formie ustanowienia czasowego zajęcia do
czasu usunięcia zagrożenia. Przepisy o gospodarce
nieruchomościami stosuje się odpowiednio.
4. Jeżeli nie jest możliwe usunięcie zagrożenia,
o którym mowa w ust. 1 lub 3:
1) zabytek ruchomy może byc przejęty przez wojewódzkiego
konserwatora zabytków, w drodze decyzji,
na własność Skarbu Państwa, z przeznaczeniem
na cele kultury, oświaty lub turystyki, za odszkodowaniem
odpowiadającym wartości rynkowej
tego zabytku;
2) zabytek nieruchomy może być na wniosek wojewódzkiego
konserwatora zabytków wywłaszczony
przez starostę na rzecz Skarbu Państwa lub gminy
właściwej ze względu na miejsce położenia tego
zabytku, w trybie i na zasadach przewidzianych
w przepisach o gospodarce nieruchomościami.(…)